[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wmyśleniu potocznym występuje intuicyjne odró\nianie narodu i społeczeństwa.Przykładem mo\e byćwypowiedz jednego z naszych parlamentarzystów, który stwierdził, \e naród potrzebuje dobrzewykształconego społeczeństwa".W realnej rzeczywistości zakresy zbiorowości określanej mianem społeczeństwa i mianem naroduzazwyczaj krzy\ują się.Społeczeństwa są najczęściej zło\one z członków ró\nych narodów i grup etnicznych, aczłonkowie jednego narodu wchodzą w skład ró\nych społeczeństw.Społeczeństwo jest wielorako zró\nicowaną i często rozdzieraną konfliktami całością.Nie tylkokonfliktami o podło\u ekonomicznym, ale Rozdział XI.Naród 241równie\ narodowościowymi.Naród jest postrzegany jako jednolita całość, jako wspólnota, której wszyscyczłonkowie są braćmi bez względu na to, pod jaką szerokością geograficzną \yją i czym się zajmują; tak\ejako całość jednorodna etnicznie, chocia\ i w tym przypadku, podobnie jak w przypadku wszystkichinnych obiektywnych cech narodu, istnieją znamienne wyjątki.Wszak trudno odmówić miana naroduzró\nicowanym etnicznie Amerykanom czy Szwajcarom.Niemniej pojęcie narodu jest ściśle związane zpojęciem etniczności i zbiorowości etnicznej, określanej najczęściej mianem grupy etnicznej, chocia\ niespełnia ona wszystkich kryteriów grupy w ścisłym, socjologicznym rozumieniu (zob.Małe grupy jakomikrostruktury społeczne, s.185).2.Zbiorowość etnicznaCharakter zbiorowości etnicznejOkreślenie obiektywnych cech decydujących o istocie zbiorowości etnicznej i etniczności jest nie mniejtrudne ni\ w przypadku narodu.Istotą etniczności jest bowiem poczucie to\samości grupowej i mocneprzekonanie o własnej odrębności.Zbiorowości etniczne odznaczają się spójnością i są połączone silnąwięzią społeczną, co sprzyja określaniu ich mianem grup.Niekiedy mówi się te\ o nich jako o etniach".Istnieje powszechna zgoda, \e rdzeniem etniczności jest świadomość ostrego podziału na my i oni.My,wyposa\eni w cechy szczególne, tylko nam właściwe i jaskrawo odró\niające nas od wszystkich innych.Otym, jakie cechy zostaną w odniesieniu do danej zbiorowości uznane za taki wyró\nik, decydują przypadki iokoliczności.Mo\e to być równie dobrze język, jak religia, obyczaj, wygląd fizyczny etc.Wa\ne jest jedynieto, aby cechy te stanowiły niekwestionowaną własność danej zbiorowości i wyraznie ją odró\niały odinnych, nawet, a mo\e i zwłaszcza, podobnych do niej pod wieloma innymi względami.Poczucieetniczności rodzi się zawsze w sytuacji kontaktu międzygrupowego (Burszta 1998: 136).Inną istotną cechą zbiorowości etnicznych jest głębokie przekonanie o wspólnocie pochodzenia iwięzach krwi łączących ich członków.Konsekwencją tego przekonania jest postrzeganie etniczności jakocechy naturalnej przypisanej jednostkom niezale\nie od ich woli, podobnie jak płeć.W literaturze poświęconej problematyce narodu i etniczności występują rozbudowane charakterystykizbiorowości etnicznych.Anthony D.Smith, autor jednej z klasycznych prac z tego zakresu, wyró\nianastępujących sześć składników etniczności (Smith 1986):" Nazwa zbiorowości.Nazwa ma ogromne znaczenie symboliczne.W staro\ytności, a tak\e wśredniowieczu przypisywano jej niezwyk- 242 Część trzecia.Zbiorowości społecznełą moc.Nazwanie kogoś czy czegoś było jednoznaczne z określeniem istoty nazywanego obiektu.Bógśydów nie ma imienia, albowiem człowiek, nie będąc w stanie zrozumieć jego istoty, nie ma prawanadawać Mu imienia." Przekonanie o wspólnym pochodzeniu.Stanowi nieodłączny element etniczności.Legendy i mitymówiące o początkach i pochodzeniu zbiorowości etnicznej określają jej miejsce i pozycję w świecie.Dającwyjaśnienie jej początków, uzasadniają jej dalsze losy i określają przyszłe przeznaczenia." Wspólne dzieje.Zbiorowości etniczne są zbiorowościami historycznymi, które mają własne dzieje ipamięć wspólnej przeszłości." Własna, odrębna kultura.Członków zbiorowości etnicznej łączy i odró\nia od ludzi spoza niejprzede wszystkim własna, specyficzna kultura.Mechanizm tego odró\niania działa wedle wzorupodobieństwa i ró\nicy.Podkreśla się upodobnienie członków danej zbiorowości pod względem tychcech kulturowych, które ró\nią ich od członków innych zbiorowości.Oczywiście, w poszczególnychzbiorowościach bywają to ró\ne cechy.Najczęściej jest to język i religia, ale mo\e te\ być rodzaj ubioru, anawet diety." Związek z określonym terytorium.Jest to związek istotny głównie w planie symbolicznym.Liczysię nie terytorium jako miejsce zasobów surowcowych i jego materialne posiadanie, ale terytorium jako własne miejsce na ziemi", z którym związane są narodziny zbiorowości i istotne fragmenty jej dziejów.Jest ono świętą ojczyzną, do której mo\na zawsze symbolicznie powracać, nawet jeśli w realnym świeciedana zbiorowość jest go pozbawiona i \yje od wielu lat w rozproszeniu." Poczucie solidarności i to\samości.Grupę etniczną charakteryzuje znaczna spójność i silna więzspołeczna w rozumieniu więzi psychicznej.Nie w ka\dej zbiorowości etnicznej tak wyró\nione składniki etniczności występują wszystkie razem.Ponadto w rozmaitych zbiorowościach waga ich bywa ró\na.Jednak kształtowaniu się etniczności zawszetowarzyszy tendencja do podkreślania tego, co nam jest wspólne i co ró\ni nas od innych w tych wszystkichsześciu wymiarach.Jeśli w którymś czegoś nie dostaje, dą\y się do jego uzupełnienia.Rodzaje grup etnicznychWspółcześnie termin grupa etniczna bardzo się upowszechnił i często występuje zamiast dawnieju\ywanych określeń, takich jak plemię, społeczność plemienna, a nawet społeczeństwo tradycyjne.Mianem grupy etnicznej bywają obecnie określane zbiorowości czterech podstawowych typów: Rozdział XI.Naród 243" Miejskie mniejszości etniczne.Przykładem są Polacy w Chicago czy Nowym Jorku bądz te\Chińczycy lub Irlandczycy w dowolnym z miast amerykańskich czy Arabowie w Pary\u." Ludy tubylcze, miejscowe.W tym przypadku mianem grupy etnicznej określane są ludy, które \yły najakimś terytorium, zanim przybyli tam europejscy kolonizatorzy i osadnicy, na przykład Aborygeni wAustralii czy Indianie w Ameryce i Kanadzie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]