[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jakich wymaga to glownie warunkow? Irracjonalny i bezplanowy charakter spoleczenstwa nalezy zastapic gospodarka planowa, reprezentujaca planowy i zgodny wysilek calego spoleczenstwa.Spoleczenstwo musi owladnac problematyka spoleczna rownie racjonalnie, jak owladnelo przyroda.Jednym z warunkow po temu jest wyeliminowanie utajonych rzadow nielicznych przeciez osob, ktore wladaja wielka ekonomiczna potega, nie ponoszac zadnej odpowiedzialnosci wobec ludzi, ktorych los zalezy od ich decyzji.Nowy ten porzadek mozemy nazwac socjalizmem demokratycznym, ale sama nazwa nie ma znaczenia; wazne jest, zeby ustanowic racjonalny system ekonomiczny, majacy sluzyc ludowi.Ogromna wiekszosc ludzi nie tylko nie sprawuje dzis kontroli nad caloscia ekonomicznej machiny, lecz nawet w swojej pracy ma niewielkie szanse rozwijania prawdziwej inicjatywy i spontanicznosci.Sa zatrudnieni i nie oczekuje sie od nich niczego wiecej ponad to, co sie kaze im robic.Jedynie w gospodarce planowej, w ktorej caly narod racjonalnie kieruje ekonomika i silami spolecznymi, jednostka moze ponosic czesc odpowiedzialnosci i tworczo wykorzystywac w pracy swoja inteligencje.Idzie wiec o to, aby przywrocic czlowiekowi prawdziwa aktywnosc; aby zamierzenia spoleczenstwa utozsamialy sie z zamierzeniami samej jednostki, i to nie tylko w sferze ideologicznej, ale w rzeczywistosci; aby czlowiek poslugiwal sie aktywnie swoja sila i rozumem w pracy, za ktora czulby sie odpowiedzialny, bo mialaby ona znaczenie i sens w skali jego ludzkich zamiarow.Musimy manipulowanie ludzmi zastapic aktywna i inteligentna wspolpraca i zasade kierowania ludzmi przez ludzi i dla ludzi stosowana w sferze czysto politycznej rozszerzyc na sfere ekonomiczna.Na pytanie, czy dany system ekonomiczny i polityczny sprzyja sprawie wolnosci ludzkiej, nie da sie odpowiedziec w samych kategoriach politycznych i ekonomicznych.Jedynym kryterium urzeczywistnienia wolnosci jest to, czy czlowiek uczestniczy czynnie w determinowaniu swojego zycia i zycia spoleczenstwa; i nie chodzi tu tylko o formalny akt glosowania, lecz o codzienna aktywnosc w pracy i w stosunkach z innymi ludzmi.Nowoczesna demokracja polityczna, jezeli ograniczy sie do dziedziny czysto politycznej, nie zdola przeciwdzialac skutecznie rezultatom ekonomicznej znikomosci przecietnego czlowieka.Ale nie wystarcza rowniez same czysto ekonomiczne koncepcje [.]Nigdy jeszcze bardziej niz dzis nie naduzywano slow dla ukrycia prawdy.Zdrade sprzymierzencow nazywa sie pacyfikacja, wojskowej agresji nadaje sie pozor obrony przed atakiem, podboj malych narodow odbywa sie pod mianem paktu przyjazni, a brutalny ucisk calego narodu dokonuje sie pod firma narodowego socjalizmu.Przedmiotem naduzycia staja sie rowniez takie slowa jak demokracja, wolnosc i indywidualizm.Istnieje jednak tylko jeden sposob zdefiniowania rzeczywistego sensu roznicy miedzy demokracja a faszyzmem.Demokracja to system, ktory stwarza ekonomiczne, polityczne i kulturalne warunki dla pelnego rozwoju jednostki.Faszyzm to system, ktory, obojetne, pod jaka nazwa, zmusza jednostke do podporzadkowania sie obcym celom i oslabia rozwoj prawdziwej indywidualnosci.Nie ulega watpliwosci, ze jedna z najwiekszych trudnosci w stworzeniu warunkow dla zrealizowania demokracji stanowi sprzecznosc miedzy gospodarka planowa a aktywna wspolpraca kazdego czlowieka.W kazdym wielkim systemie przemyslowym gospodarka planowa wymaga duzej centralizacji, a w konsekwencji - biurokracji dla zarzadzania tym scentralizowanym aparatem.Z drugiej strony, aktywna kontrola i wspolpraca kazdego indywidualnego czlowieka i najmniejszej jednostki calego systemu wymaga decentralizacji na wieksza skale.Jesli planowanie odgorne nie sprzegnie sie z czynnym uczestnictwem od dolu, jesli nurt zycia spolecznego nie bedzie bezustannie plynal od dolu w gore, wowczas gospodarka planowa doprowadzi z powrotem do manipulowania ludzmi.Problem polaczenia centralizacji z decentralizacja jest jednym z naczelnych zadan spoleczenstwa.Problem ten da sie jednak rozwiazac podobnie jak problemy techniczne, z ktorymi sie juz uporalismy, opanowujac niemal calkowicie przyrode.Da sie on jednak rozwiazac pod warunkiemn, ze wyraznie uznamy to za konieczne i uwierzymy ludziom, ze sami potrafia zadbac o swoje zywotne ludzkie sprawy.Jest to poniekad znowu problem jednostkowej inicjatywy, ktory musimy rozwiazac.Jednostkowa inicjatywa byla w liberalnym kapitalizmie jednym z poteznych bodzcow zarowno rozwoju gospodarczego, jak i osobistego, z tym jednak zastrzezeniem, ze rozwijala ona jedynie wybrane cechy czlowieka, jego wole i umysl, podporzadkowujac go poza tym celom ekonomicznym.Zasada ta funkcjonowala najsprawniej w wysoko zindywidualizowanej, wolno konkurencyjnej fazie kapitalizmu, w ktorej bylo miejsce dla niezliczonych niezaleznych jednostek gospodarczych.W obecnej dobie przestrzen ta zmalala.Tylko nieliczni moga dzialac z wlasnej inicjatywy.Jesli dzisiaj chcemy zrealizowac te zasade i tak ja rozszerzyc, zeby uwolnic cala osobowosc czlowieka, bedzie to mozliwe tylko dzieki racjonalnemu i zgodnemi wysilkowi spoleczenstwa jako calosci oraz pewnej decentralizacji, ktora moze gwarantowac realna, autentyczna wspolprace i kontrole ze strony najmniejszych jednostek tego systemu.Tylko dzieki opanowaniu sil spolecznych i podporzadkowaniu gospodarczej machiny jednemu celowi - ludzkiemu szczesciu, tylko dzieki czynnemu uczestniczeniu w spolecznym procesie czlowiek zdola przezwyciezyc to, co teraz przywodzi go do rozpaczy - swoja samotnosc i poczucie bezsilnosci.Czlowiek nie tyle cierpi dzis przez ubostwo, ile z tego powodu, iz stal sie trybem w ogromnej maszynie, automatem, i jego zycie jest puste i bezsensowne.Zwyciestwo nad autorytarnymi systemami wszelkiego autoramentu okaze sie mozliwe jedynie w wypadku, kiedy demokracja nie cofnie sie, lecz podejmie ofensywe i przystapi do urzeczywistnienia tego, co bylo celem ludzi walczacych o wolnosc w ciagu ostatnich wiekow.Demokracja zatryumfuje nad silami nihilizmu tylko wtedy, kiedy potrafi tchnac w ludzi wiare stanowiaca najpotezniejsza sile, do jakiej umysl ludzki jest zdolny - wiare w zycie, prawde i wolnosc jako aktywna i spontaniczna realizacje indywidualnego "ja".Dodatek: Charakter a proces spoleczny.--------------------------------------------------------------------------------W ksiazce tej zajalem sie problemem wzajemnego zwiazku czynnikow socjoekonomicznych, psychologicznych i ideologicznych, poslugujac sie analiza takich okresow historycznych, jak wiek reformacji i epoka wspolczesna.Dla czytelnikow zainteresowanych teoretyczna problematyka tej analizy sprobuje w tym dodatku omowic pokrotce ogolna baze teoretyczna, na ktorej sie oparlem.Badajac psychologiczne reakcje grupy spolecznej, mamy do czynienia ze strukturami charakteru poszczegolnych czlonkow grupy, tj.indywidualnych osob; interesuja nas jednak nie specyficzne cechy rozniace te osoby od siebie, lecz ta czesc struktury ich charakteru, ktora jest wspolna wiekszosci czlonkow danej grupy.Mozemy ten charakter nazwac charakterem spolecznym.Charakter spoleczny, sila rzeczy, jest bardziej ogolny niz charakter indywidualny.Opisujac ten ostatni, zajmujemy sie caloksztaltem rysow, ktore w swojej szczegolnej konfiguracji tworza strukture osobowosci tej czy innej jednostki.Charakter spoleczny obejmuje tylko wyselekcjonowane rysy, zasadnicze jadro struktury charakteru wiekszosci czlonkow grupy, ktore rozwinelo sie jako rezultat podstawowych doswiadczen i sposobu zycia wspolnego tej grupie.Zdarzaja sie wprawdzie zawsze odchylency o z gruntu odmiennej strukturze charakteru, jednak struktury charakteru wiekszosci czlonkow grupy stanowia odmiany tcgo jadra spowodowane czynnikami przypadkowymi, jak urodzenie i doswiadczenie zyciowe, rozne u poszczegolnych ludzi.Jesli chcemy w pelni zrozumiec jednostke, wowczas te roznicujace elementy beda mialy wielkie znaczenie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]