[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Bo�ego prawa i dzieci nauczamy.Co si� u nas szcz�Sliwiej dzieje, gdy dziateczek praw Bo�ych, na dwu tablicach pisanych,nauczamy i pami�ta� je, i Spiewa� rano i wieczór rozkazujemy.Co u �ódki sternik i woxnicau wozu, i wódz u wojska, to prawo jest w Rzeczypospolitej], którym rz�d si� wszy tek za-trzymawa i ludzki si� pokój i dobre rozmna�a.70 Lepiej miastu by� bez murów, nixli by� bez praw.I lepiej by� miastu bez murów, rzek� jeden, nixli bez praw.Bo obroni� si� jakim wojskiemmo�e, a bez praw sta� i trwa� �adne nie mo�e.Do praw urz�dników potrzeba i s�dziów.Lecz do praw urz�du zaw�dy potrzeba, który by od praw mówi� i �ywym by� statutem.Bonie mog�yby si� nigdy prze i swary ko�czy� samym pisanym prawem, jeSliby do nich s�dziaprzysadzony nie by�.Poci�ga�by ka�dy prawo za sob� i na swoj� stron� kr�ci�.Potrzeba, jakofilozof rzek�, justum animatum, to jest sprawiedliwoSci �ywej i mówi�cej.Dla okolicznoSci prawa si� mieni�.Gdy� litera i pismo za nikim dekretu nie uczyni, jedno urz�dowi ukazuje, jako post�pi� ma,i poleca mu okolicznoSci, które si� zaw�dy mieni� i wedle których rozum, jako dusza prawwszytkich, rozs�dek dobry czyni.Przeto� barzo na szalone poszli owi heretycy, którzy mówi�:i� nas samo pisane s�owo Bo�e rozs�dzi bez urz�du i s�dziego.Heretyckie g�upstwo.Nad to nic g�upszego by� nie mo�e.Bo do Ewangelijej pisanej musi by� �ywy ewangelista,który by j� opowieda� i wyk�ada�, i od b��dów i potwarzy fa�szerzów broni� i oczyScia�.Prawa ludzkie nie psuj� wolnoSci.Takie prawa ludzkie nie s� przeciwne wolnoSci chrzeScija�skiej, która na tym jest, abySmyu nieprzyjació� naszych, u grzechu i czarta, niewolnikami nie byli, a im nie s�u�yli; a nie natym, abySmy praw dobrych i Swi�tych ustaw starszych naszych, którymi nas do cnoty i po-bo�noSci karnoSci wiod�, s�ucha� nie mieli.Jako rozkazano: Pos�uszni b�dxcie i podlegaj-cie starszym waszym .Hebr.13 [17].WolnoS� chrzeScija�ska nie wyzwala z urz�dowegopos�usze�stwa i od praw, i statutów koScielnych i Swieckich, ale tylo od grzechów, od diab�ai piek�a.Luc.1 [71, 74-75].,,Wybawieni - mówi Zacharyjasz - od nieprzyjació� naszych i nie-wolej ich, b�dxmy� niewolnicy Chrystusowi - i urz�dom a pos�a�com jego - s�u��c muw Swi�tobliwoSci i sprawiedliwoSci .Prawa ludzkie tak�e na grzech obwi�zuj� sumnienie, jako i Boskie.Dlatego� za pewne si� trzyma� i wyznawa� ma, i� prawa ludzkie, koScielne i królewskie, takna grzech Smiertelny obwi�zuj�, gdy je kto przest�puje, jako i prawa Bo�e.Tak grzeszy Smier-telnie ten, co prawo Bo�e przest�pi�, ojca i matki nie czcz�c, jako ten, kto KoScio�a nie us�u-cha�, gdy ka�e w Swi�ta Mszej s�ucha� abo si� na Wielkanoc spowiada�, abo poSci�.Taki�grzech ma, kto króla i urz�du nie s�ucha i mandaty jego gardzi.Ró�noS� praw ludzkich od Boskich.Bo tym tylo ró�ne s� ustawy Bo�e od ludzkich, i� Boskie s� trwa�e i wieczne, i odmiany nieprzypuszczaj�, a ludzkie s� doczesne i odmieni� si� mog�.Bo w obojgu jedna� jest moc Bo�a.71 Jako staroScina moc jest królewska moc: co starosta od króla rozkaza�, to jakoby sam królrozkaza�.Królowie moc maj� Bosk�.Tak�e co król rozkaza�, to jako Bóg rozkaza�.Gdy� królowie maj� moc Bosk�, jako Pan doPi�ata mówi.Joan.19 [11].Psal.81 [6].I Pismo dlatego króle i prze�o�one bogami zowie, i�s� od Pana Boga jako starostami i namiestnikami jego.Dlatego� mówi Augustyn S.: In Psal.70.,,Gdy to ociec rozkazuje, co przeciw Bogu nie jest, tak ma by� s�uchany, jako Bóg .I Ber-nat S.: Tract.de praecep.et discipl. Cho� Pan Bóg, cho� cz�owiek jego namiestnik, jakkol-wiek rozka�e, jednakim staranim ma by� pe�niono i jednak� czci� przyjmowano, gdy nic prze-ciw Bogu cz�owiek nie ka�e .Rom.13 [1-2].O czym apostolska nauka jest barzo jasna, gdyka�e urz�dów s�ucha�, znaj�c, �e moc ich od Boga jest.I sprzeciwia si� Bogu, kto si� mocyjego w urz�dach sprzeciwia i przeciw sumnieniu czyni.Jakie maj� by� prawa pisane.Lecz wszystko na tym nale�y, aby prawa by�y sprawiedliwe, wszytkim po�yteczne, cnoty,a nawi�cej bogobojnoS�, szczepi�ce, chwa�y i czci Boskiej ochraniaj�ce, a na koniec dobr�egzekucyj� i karnoSci� opatrzone.1.Maj� by� sprawiedliwe.Bo które ustawy sprawiedliwoSci w sobie nie maj� a jak� krzywd� ludzk� pokrzywione s�,nie s� prawa, ale z�oS� szczera, gdy� sprawiedliwoS� jest fundamentem wszytkiej Rzeczy-posp[olitej].De civit.,,Które jej królestwa nie maj� - mówi S.Augustyn - nie królestwami,ale rozbójstwem nazwane by� s�usznie mog� 2.Wszytkim po�yteczne.Które te� prawo jednej stronie abo jednemu stanowi s�u�y, a drugiemu wadzi i on psuje, niema by� prawem nazwane.Bo powszechne na po�ytek wszytkich obywatelów maj� by� usta-wy.Jako g�owa nic jednej r�ce nie rozkazuje, co by drugiej szkodzi� mia�o, ale co obiemapo�yteczne jest, jak mówi Aposto�: 1 Cor.12 [26]. Cz�onek w ciele o drugi cz�onek staraniema, i co jeden cierpi, wszytkie z nim cierpi�
[ Pobierz całość w formacie PDF ]