[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.cyt., s.147-148.38Związek pomiĊdzy szkołą praw własnoĞci a metodyką wyceny przedstawionow tabeli 1.1.Tabela 1.1Związek pomiĊdzy szkołą praw własnoĞci a metodyką wyceny przedsiĊbiorstwa6]NRâDSUDZZâDVQRğFL0HWRG\NDZ\FHQ\SU]HGVLċELRUVWZD&]\QQLNLZSá\ZDMąFHQDZDUWRĞüSUDZDZáDVQRĞFL(OHPHQW\ZSá\ZDMąFHQDZ\FHQĊSU]HGVLĊELRUVWZD•Z\áąF]QRĞüSUDZDZáDVQRĞFL•SUHPLD]DNRQWUROĊ•WUDQVIHURZDOQRĞüSUDZDZáDVQRĞFL•G\VNRQWR]W\WXáXEUDNXSá\QQRĞFLħródło: opracowanie własne.UwzglĊdnienie wyłącznoĞci i transferowalnoĞci prawa własnoĞci maszczególne znaczenie w przypadku niegiełdowych przedsiĊbiorstw zarządzanychprzez właĞcicieli, dlatego teĪ w procesie ich wyceny naleĪy uwzglĊdniü najczĊĞciejoba elementy:•premiĊ za kontrolĊ – właĞciciel (właĞciciele) posiadają zazwyczajkontrolĊ nad podmiotem; wiĊkszoĞciowy udział we własnoĞci pozwalający przejąükontrolĊ nad podmiotem ma wyĪszą wartoĞü niĪ udział mniejszoĞciowy;•dyskonto z tytułu braku płynnoĞci – własnoĞü przedsiĊbiorstwa, któregoakcje nie są notowane na giełdzie papierów wartoĞciowych nie posiada walorupłynnoĞci; ewentualna sprzedaĪ nie mogłaby siĊ odbyü natychmiastowo ibezkosztowo, wymagałaby czasu potrzebnego na znalezienie potencjalnychkupujących oraz pochłonĊłaby Ğrodki pieniĊĪne na przygotowanie i doprowadzeniedo skutku transakcji sprzedaĪy; dlatego teĪ wartoĞü przedsiĊbiorstwa pozbawionegowaloru płynnoĞci (natychmiastowej i niemal bezkosztowej transferowalnoĞci prawawłasnoĞci) powinna byü niĪsza od wartoĞci przedsiĊbiorstwa obdarzonego tymwalorem; tĊ róĪnicĊ odzwierciedla dyskonto z tytułu braku płynnoĞci.Teoria agencji (ang.agency theory)94 jest związana zarówno z podmiotem,jak i z przedmiotem pracy.LeĪy ona w centrum problematyki rozprawy, gdyĪkoncentruje siĊ na zjawisku, które posłuĪyło jako kryterium wyróĪnienia jej zakresupodmiotowego.Ponadto przedmiot rozprawy, czyli zarządzanie przez wartoĞü jestkoncepcją wyrosłą na gruncie ustaleĔ, jakie poczyniła rozwijająca siĊ teoria agencji.Teoria agencji skupia siĊ na specyficznym typie umów o asymetrycznejpozycji stron (kontrakty typu: pryncypał-agent), zwłaszcza stosunków zatrudnienia wprzedsiĊbiorstwie95.94 Nazywana teĪ w jĊzyku polskim teorią przedstawicielstwa.Por.A.Ehrbar, EVA –strategia tworzenia wartoĞci przedsiĊbiorstwa, WIG-Press, Warszawa 2000, s.XIII.95 Warto zauwaĪyü, Īe asymetryczne relacje typu pryncypał-agent istnieją takĪe na rynku.Na powszechnoĞü wystĊpowania relacji agencji wskazują M.C.Jensen i W.H.Meckling.PodkreĞlają przy tym, Īe analizując koszty agencji wynikające ze stosunków kontraktowychmiĊdzy właĞcicielami a Ğcisłym kierownictwem, zajmują siĊ jedynie „małą czĊĞciągeneralnego problemu”.Por.M.C.Jensen, W.H.Meckling, op.cit., s.7; K.Sobiech, B.WoĨniak, Ekonomia…, wyd.cyt., s.153.39Problem agencji w przedsiĊbiorstwie, traktowanym jako wiązka kontraktówzorganizowana dla celowego wykorzystania zasobów, jest konsekwencjąwystĊpowania róĪnych typów umów, w których wystĊpują dwie strony – stronazlecająca działanie (pryncypał) oraz wykonawca (agent), przy czym agentzobowiązuje siĊ działaü w interesie pryncypała96.Problem agencji wynika z istnienia(przynajmniej potencjalnego) konfliktu interesów pomiĊdzy pryncypałem aagentem97.Ludzka skłonnoĞü do zachowaĔ oportunistycznych powoduje, Īe agentmoĪe przedkładaü własne cele i ambicje ponad interes pryncypała.Zachowania te powodują koszty agencji, tj.koszty, które by nie wystąpiły,gdyby agent działał zgodnie z interesem pryncypała albo gdyby pryncypał działałsam, nie korzystając z poĞrednictwa agenta.Do kosztów agencji zalicza siĊ:•koszty monitorowania agenta przez pryncypała (ang.monitoring costs);•koszty związania interesu agenta z interesem pryncypała (ang.bondingcosts) – wydatkowane, aby zagwarantowaü postĊpowanie agenta nieczyniące szkodypryncypałowi lub teĪ by zapewniü rekompensatĊ pryncypałowi, gdyby działaniaszkodliwe zostały przez agenta podjĊte;•stratĊ rezydualną (ang.residual loss) – pieniĊĪny ekwiwalent redukcjibogactwa pryncypała wynikający z rozbieĪnoĞci pomiĊdzy decyzjami podjĊtymiprzez agenta a decyzjami, które maksymalizowałyby bogactwo pryncypała98.Koszty agencji są naturalnym i nieuniknionym rezultatem stosunkówprzedstawicielstwa w przedsiĊbiorstwie99.W przedsiĊbiorstwie dąĪyü siĊ powinno dominimalizowania kosztów agencji.JeĞli agent ma działaü w interesie pryncypała, toostateczny efekt zaleĪeü bĊdzie od bodĨców, aby agent działał w interesiepryncypała, intensywnoĞci pracy agenta, jej związku z wynagrodzeniem i kryteriamijego ustalania oraz czynników zewnĊtrznych, na które agent nie ma wpływu100.Ograniczenie problemu agencji i wynikających z niego kosztów moĪna96 Teoria agencji bywa redukowana do wyjaĞniania relacji miĊdzy właĞcicielem amenedĪerem (z tego powodu teoria agencji bywa zaliczana do teorii menedĪerskich), a wrzeczywistoĞci stanowi rozwiniĊcie teorii kosztów transakcyjnych oraz teorii kontraktualnej.Por.A.Shleifer, R.W.Vishny, A Survey of Corporate Governance, NBER Working Paper5554, April 1996, http://www.nber.org/papers/w5554 (dostĊp 04.12.2007), s.7.97 Por.T.Gruszecki, Współczesne…, wyd.cyt., s.218-219; K.Sobiech, B.WoĨniak,Ekonomia…, wyd.cyt., s.153.98 Por.M.C.Jensen, W.H.Meckling, op.cit., s.5-6.Interesujący przegląd przejawówkosztów agencji znaleĨü moĪna w: A.Shleifer, R.W.Vishny, op.cit., s.14.99 KonstatacjĊ taką potwierdzają wnioski płynące z analizy M.C.Jensena i W.H.Mecklinga.Warto zauwaĪyü, Īe została ona przeprowadzona przy załoĪeniu, iĪ podstawowym kryteriumefektywnoĞciowym jest zwiĊkszanie wartoĞci przedsiĊbiorstwa.Autorzy Ci dowodzą przytym, Īe wszĊdzie tam, gdzie istnieje relacja agencji pojawiają siĊ odpowiadające jej koszty.Por.M.C.Jensen, W.H.Meckling, op.cit., s.14-32.100 Por.T.Gruszecki, Współczesne…, wyd.cyt., s.220.40uzyskaü dziĊki101:•ustanowieniu instytucji spełniających funkcje kontroli czy audytu;•kształtowaniu kontraktu tak, aby zawierał bodĨce motywujące agenta dozachowaĔ zgodnych z interesem pryncypała.Problem agencji w najczĊĞciej analizowanej postaci wystĊpuje w spółkachakcyjnych cechujących siĊ rozdziałem własnoĞci od zarządzania.Z reguły uwagabadaczy skupia siĊ tutaj na problemie agencji na linii właĞciciel-menedĪer.W przypadku przedsiĊbiorstw zarządzanych przez właĞcicieli problem ten niewystĊpuje, poniewaĪ właĞciciele są jednoczeĞnie menedĪerami.W konsekwencji niewystĊpują związane z tym problemem koszty agencji, co stanowi niewątpliwą zaletĊtego typu przedsiĊbiorstw w porównaniu do przedsiĊbiorstw zarządzanych przezwynajĊtych menedĪerów.RozwaĪania te prowadzą do wniosku, Īe te przedsiĊbiorstwa zarządzaneprzez właĞcicieli, które działają w takiej formie długookresowo, a nie tylkoprzejĞciowo na początkowych etapach istnienia, są obecne w tych rodzajachdziałalnoĞci (sektorach), które zagroĪone są wysokimi kosztami agencji na liniiwłaĞciciel – menedĪer
[ Pobierz całość w formacie PDF ]