[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie ma \adnej takiej generalnej zasady, która podsunęłaby ludziom, do których w danym momencie nale\y podejmowanie decyzji, jakiś powszechnie dający sięzastosować kierunek działania.Jeśli zaniedbają oni zapewnienie krajowi odpowiedniejobrony militarnej, to mogą się okazać niezdolni do właściwego zareagowania na próbęwykorzystania tej sytuacji przez jakieś mocarstwo rywalizujące; jeśli wydadzą zbyt wiele nazbrojenia lub, co zdarza się częściej, na utrzymywanie coraz większym kosztemzobowiązań wojskowych podjętych w poprzednim okresie to najprawdopodobniejnadmiernie się wytę\ą, niczym starzec próbujący wykonywać pracę, która przekracza ju\ jegosiły.Wyboru nie ułatwi im w dodatku prawo rosnących kosztów wojny" 12.Nawet jeśli \eu\yją tu najczęściej cytowanego przykładu udałoby się zapobiec temu, by w 2020 r.wyprodukowanie jednego jedynego samolotu pochłonęło cały bud\et Sił PowietrznychStanów Zjednoczonych, to wzrost kosztów nowoczesnej broni jest zjawiskiem, które musialarmować wszystkie rządy i wszystkich podatników.Ka\de z dzisiejszych wielkich mocarstw Stany Zjednoczone, ZSRR, Chiny, Japonia i(próbnie) EWG musi więc borykać się z odwiecznymi dylematami wznoszenia się ichylenia ku upadkowi, ze zmianami tempa wzrostu produkcji, z procesem wynalazkówtechnicznych, ze zmianami zachodzącymi na scenie międzynarodowej, ze spiralą kosztówbroni, ze zmianami w układzie sił.Nie są to zjawiska poddające się kontroli jakiegoś jednegopaństwa czy jakiegoś pojedynczego człowieka, \e sparafrazuję tu słynną uwagę Bismarcka:wszystkie te mocarstwa podró\ują rzeką czasu", której nie mogą ani stworzyć, ani niąkierować", lecz po której mogą \eglować z mniejszą lub większą zręcznością i mniejszymlub większym doświadczeniem"1S.Jak skończy się dla nich ta podró\, zale\y w du\ej mierzeod mądrości rządów w Waszyngtonie, Moskwie, Tokio, Pekinie i w ró\nych stolicachEuropy.W powy\szej analizie próbowałem zasugerować, jakie będą najprawdopodobniejperspektywy ka\dego z tych państw i w konsekwencji całego systemu wielkich mocarstw.Wcią\ jednak straszliwie du\o zale\eć będzie od zręczności i doświadczenia", z jakimipaństwa te będą \eglować po rzece czasu".PrzypisyRozdział l Powstanie świata zachodniego.H.McNeill, A World History (London, wyd.1979), s.295; idem, The Rise of the West(Chicago 1967), s.565; J.M.Roberts, The Pelican History of the World (Harmondsworth,Mdssx., 1980), s.519; G.Barraclough (red.), The Times Atlas of World History (London1978), s.153.*Na temat stosunków międzynarodowych w Europie ok.1500 r.patrz: The New CambridgeModern History (dalej: NCMH), t.l, The Renaissance 1493 1520, red.G.R.Potter(Cambridge 1961), zwł.rozdz.7 14; t.2, The Reformation 1520 1529, red.G.R.Elton(Cambridge 1958), rozdz.10 11, 16; G.R.Elton, Reformation Europe 1517 1559 (London1963), rozdz.2; G.Mattingly, Renaissance Diplomacy (Harmondsworth, Mdssx., 1965), s.115 i nast.'Zwięzły opis Chin epoki Mingów, w: McNeill, The Rise of the West, s.524 534; Roberts,History of the World, s.424 444.Więcej szczegółów w: C.O.Hucker, China's ImperialPast (Stanford, Calif., 1975), s.303 i nast.; J.A.Harrison, The Chinese Empire (New York1972); W.Eberhard, A History of China (wyd.II, London 1960), s.232 270; M.Elvin, ThePattern of the Chinese Past (London 1973).4Y.Shiba, Commerce and Society in Sung China (Ann Arbor, Mich., 1970); J.Need-ham,The Development of Iron and Steel Technology in China (London 1958); L.-S.Yang, Moneyand Credit in China (Cambridge, Mass., 1952), a zwł.W.H.McNeill, The Pursuit of Power:Technology, Armed Forces and Society Since 1000 A.D.(Chicago 1983), rozdz.2.6 Zwietnym zródłem jest tu: J.Needham, Science and Civilization in China, t.4, cz.3, CivilEngineering and Nautics (Cambridge 1971), zwł.s.379 536; patrz tak\e: Lo Jung-pang, The Emergence of China as a Sea Power During the Late Sung and Early Yuan Periods", FarEastern Quarterly, roczn.14 (1955), s.489 503; C.G.Reynolds, Command of the Sea: TheHistory and Strategy of Maritime Empires (New York 1974), s.98 104.'O sprawach opisanych ni\ej patrz: McNeill, World History, s.254 255; Needham, Scienceand Civilization in China, t.4, cz.3, s.524 i nast.; R.Dawson, Imperial China (London1972), s.230 i nast.; Lo Jung-pang, The Decline of the Early Ming Navy", Orient Extremus,roczn.5 (1958), s.149 168; Ho Ping-Ti Economic and Institutional Factors in the Declineof the Chinese Empire", w: C.C.Cipolla (red.), The Economic Decline of Empires (London1970), s.274 276, chocia\ przedstawiony tam obraz, ogólnie biorąc, jest mniej mroczny ni\w innych relacjach.Patrz tak\e skrupulatne porównania w: J.Needham, The Grand Titration:Science and Society in East and West (London 1969), passim; E.L.Jones, The EuropeanMiracle: Environments, Economies and Geopolitics in the History of Europe and Asia(Cambridge 1981).7E.L.Jones, European Miracle, rozdz, 9; F.Braudel, The Mediterranean and theMediterranean World in the Age of Philip II, 2 tomy (London 1972), t.2, s.661 i nast; P.Wittek, The Rise of the Ottoman Empire (London 1938); H.Inalcik, The Ottoman Empire:The Classical Age 1300 1600 (New York 1973); M.A.Cook (red.),.4 History of theOttoman Empire to 1730 (Cambridge 1976); M.G.S.Hodgson, The Venture of Islam, t.2 i 3(Chicago London 1924); C.M.Kortepeter, Ottoman Imperialism During the Reformation(London 1973).''8 A.C.Hess, The Evolution of the Ottoman Seaborne Empire in the Age of the OceanicDiscoveries, 1453 1525", American Historical Review, roczn.75, nr 7 (grudzień 1970), s.1892 1919; Braudel, Mediterranean, t.2, s.918 i nast.; Reynolds, Command of the Sea, s.112 i nast.; tak\e komentarze w: J.F
[ Pobierz całość w formacie PDF ]