[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zaś cały ciężar wyzwolenia narodów, zamieszkujących Półwysep Bałkański spoczął na Rosji, która jeszcze w XIX w.prowadziła cztery duże wojny z Turcją.W końcu XVIII w.również na innych obszarach imperium osmańskiego miały miejsca bunty chłopskie, a także feudałów tureckich.Część terytoriów zewnętrznych imperium w Afryce i na Bliskim Wschodzie usamodzielniły się i oderwały od Turcji.Chyliła się też do upadku gospodarka kraju, zmarniały zwłaszcza wpływy z handlu tranzytowego, po przejęciu szlaków handlowych z Europy do Azji Środkowej i na Daleki Wschód przez Rosję, a do Indii i Azji Południowo-Wschodniej przez Kompanie Wschodnioindyjskie, angielską i holenderską.Panujący sułtan Selim III (1789-1807) starał się odbudować gospodarkę i pozycję imperium osmańskiego, lecz wprowadzane przez niego reformy armii, administracji i finansów państwa zostały przerwane w 1798 r.przez inwazję wojsk francuskich Napoleona Bonaparte na Egipt.Prowincja ta miała bardzo duże znaczenie gospodarcze i strategiczne dla imperium tureckiego, zwłaszcza wobec naporu Rosji i powstań narodowowyzwoleńczych na Bałkanach.Kolonizacja AfrykiPrzez cały XVIII w.północne terytoria Afryki, wzdłuż Morza Śródziemnego, pozostawały pod panowaniem Turcji.Od 1714 r.Cyrenajka, Trypolitania i Tunezja, a wcześniej Egipt, stanowiły jej lenna, miały własne rządy, były więc częściowo niezależne.Na północnym zachodzie kontynentu istniał jeszcze niepodległy Sułtanat Maroka, będący największym państwem Afryki.W Afryce środkowej i południowej znajdowało się zaledwie kilka większych i znaczących państw: Abisynia, Ghana, Benin, Dahomej, Somali, Kongo, oraz kilkadziesiąt, często efemerycznych, niewielkich państewek o strukturze plemiennej, jak Orano, Kaarta, Lunda, Razwi, Luba, Wadaj i inne.Europejczycy, w szczególności Portugalczycy, Holendrzy, Francuzi i Anglicy zajmowali jedynie kilkanaście portowych osad-baz handlowych, które sami założyli wzdłuż zachodnich i wschodnich wybrzeży kontynentu.Ich głównym celem było zapewnienie funkcjonowania morskich szlaków handlowych z Europy do Indii, Azji Płd.-Wschodniej i Chin.Służyły również one jako porty, odprawiające statki z czarnymi niewolnikami do Ameryki.Natomiast prawie zupełnie Europejczycy nie interesowali się, przynajmniej do końca XVIII w., wnętrzem kontynentu afrykańskiego.Przyczyną tego była jego niedostępność, a mianowicie brak dogodnych zatok dla portów, strome lub błotniste wybrzeża, katarakty i wodospady na rzekach, dżungle lub pustynie, zaś przede wszystkim, nieprzychylny dla białego człowieka, klimat.Jedynie na południu Afryki, gdzie klimat jest zbliżony do europejskiego, nastąpiła w XVII i XVIII w.kolonizacja i zasiedlenie przez Holendrów Przylądka Dobrej Nadziei, na którym utworzona została holenderska Kolonia Przylądkowa.W środkowej Afryce Europejczycy nie zapuszczali się w głąb kontynentu, nawet w celu zdobycia niewolników.Dostarczali ich kacykowie i władcy różnych przybrzeżnych plemion i państw.Urządzali oni sami, ze swymi wojownikami, najazdy w głąb lądu, biorąc tam jeńców wśród innych plemion, by następnie sprzedać ich białym handlarzom w ich faktoriach za tkaniny, broń palną i szklane paciorki.PersjaPersja w końcu XVII w.była rozległym państwem, obejmując prócz rdzennych perskich terytoriów również Zakaukazie, część Kaukazu, Azji Środkowej oraz Afganistanu i sięgając do rzeki Indus.Ludność trudniła się rolnictwem (zboża, bawełna, tytoń i opium), hodowlą owiec, rzemiosłem (tkactwo, dywany) oraz handlem.Część ludności, mieszkająca na terenach pustynnych, prowadziła koczowniczy tryb życia.Władzę w kraju sprawowali szachowie z dynastii Safawidów, rządzący po przez bardzo rozgałęziony aparat państwowy.Wzrastające koszty jego utrzymania, jak i dworu samego szacha oraz licznego duchowieństwa, zmuszało szacha do ciągłego podwyższania podatków i obciążeń ludności.Było to przyczyną licznych buntów chłopskich, a zwłaszcza plemion afgańskich i kaukaskich, które wzmacniała wrogość religijna pomiędzy szyitami i sunnitami.Na początku XVIII w.przerodziły się one w wojnę domową w regionie Afganistanu.Wykorzystując to Turcja zagarnęła Zakaukazie i część zachodniej Persji, a Rosja pas terenów wzdłuż zachodnich i południowych brzegów Morza Kaspijskiego.Później tereny te Rosja, za panowania Anny, córki Piotra I, oddała Persji.W 1730 r.została obalona dynastia Safawidów i władzę w Persji przejął chan turkmeński Nadir.Poskromił on wewnętrzne bunty, wyparł Turków z ziem perskich i sam rozpoczął wojny najeźdźcze.M.in.jego wojska zaatakowały Indie, wdzierając się daleko w głąb Półwyspu Indyjskiego i grabiąc miasto Delhi, stolicę Indii.Bezustanne wojny toczone przez Nadira prowadziły do dalszego zwiększania ucisku podatkowego i ruiny gospodarczej Persji.To też bunty i powstania ludowe ogarnęły cały kraj, a szach zabity został w 1744 r.w wyniku spisku jego przybocznej straży.Persja rozpadła się wtedy na szereg niezależnych księstw feudalnych i pogrążyła w anarchii i wojnach domowych, które trwały prawie do końca XVIII w.Ich następstwem była ruina miast i wsi, zniszczenie systemów kanałów nawadniających, narastanie zacofania gospodarczego i upadek kultury w Persji.IndiePod koniec XVII w.imperium Wielkich Mogołów zaczęło wyraźnie chylić się ku upadkowi, a to głównie na skutek odśrodkowych dążeń różnych prowincji i ambicji ich władców.Największym zagrożeniem stało się utworzenie państwa Marathów, ludu hinduskiego, zamieszkującego środkową część zachodnich wybrzeży subkontynentu.Nie tylko odpierali oni ataki wojsk Mogołów, ale sami czynili co raz to dalsze wypady w kierunku centrum i na południe półwyspu.Równocześnie od zachodu państwo Mogołów najechane zostało przez Persów, którzy w 1739 r.dotarli do stolicy państwa Delhi i złupili je.Wtedy nastąpiło oderwanie się od imperium szeregu zachodnich i północnych prowincji, w tym Pendżabu i Bengalu, gdzie doszło do buntu i powstań Sikhów i Radżiputów przeciwko prześladowaniu hinduizmu i odnowieniu specjalnego podatku od Hindusów
[ Pobierz całość w formacie PDF ]