[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Albowiem, po pierwsze, można sobie wyobrazić tylko jedną jedyną przestrzeń, a jeżeli mówi się o wielu prze­strzeniach, to rozumie się przez to tylko części jednej i tej samej jedynej przestrzeni.4.Przestrzeń wyobra­żamy sobie jako nieskończoną daną nam wielkość.Otóż wprawdzie każde pojęcie musimy pomyśleć jako przed­stawienie zawierające się w nieskończonej mnogości róż­nych możliwych wyobrażeń (jako ich wspólna cecha),.lecz żadne pojęcie jako takie nie da się pomyśleć w ten sposób, żeby nieskończona mnogość wyobrażeń w nim się zawierała.Mimo to przestrzeń jest tak właś­nie pomyślana (albowiem wszystkie części przestrzeni aż do nieskończoności istnieją zarazem).Pierwotne wy­obrażenie przestrzeni jest więc pewną daną naoczną (Anschauung) a priori, a nie pojęciem" [17].Nie będziemy rozpatrywać tych argumentów.Przyto­czyliśmy je tylko jako przykłady pozwalające czytelni­kowi ogólnie sobie wyobrazić, w jaki sposób Kant uza­sadnia możliwość sądów syntetycznych a priori i tłuma­czy, jak są one możliwe.Jeśli chodzi o fizykę, Kant uwa­ża, że oprócz czasu i przestrzeni charakter aprioryczny ma również prawo przyczynowości oraz pojęcie substan­cji.Później doda do tego jeszcze prawo zachowania ma­terii, prawo, zgodnie z którym akcja równa jest reak­cji, a nawet prawo grawitacji.Obecnie żaden fizyk z tym się nie zgodzi, jeśli termin a priori ma znaczyć “absolutnie aprioryczny", a więc mieć ten sens, który mu nadał Kant.Jeśli chodzi o matematykę, to Kant są­dził, że charakter aprioryczny ma geometria Euklidesa.Zanim przejdziemy do porównania koncepcji Kanta z poglądami fizyki współczesnej, musimy wspomnieć o innym fragmencie jego teorii.Również w systemie fi­lozoficznym Kanta wyłania się problem udzielenia od­powiedzi na owo kłopotliwe pytanie, które dało początek filozofii empirystycznej, a mianowicie: “Czy rzeczy na­prawdę istnieją?" Jednakże Kant nie kontynuuje wy­wodów Berkeleya i Hume'a, mimo że z punktu widzenia logiki były one spójne.Kant zachował w swym systemie pojęcie rzeczy samej w sobie, która miała być czymś innym niż wrażenie; istnieje więc pewna więź między filozofią Kanta a realizmem.Gdy porównuje się koncepcje Kanta z poglądami fizy­ki współczesnej, to w pierwszej chwili wydaje się; że osiągnięcia teoretyczne nauki XX wieku, nowe odkrycia i dane naukowe, całkowicie zdezawuowały koncepcje są­dów syntetycznych a priori, która była centralną kon­cepcją systemu filozoficznego Kanta.Teoria względno­ści zmusiła nas do zmiany poglądów na czas i prze­strzeń, ponieważ poznaliśmy dzięki niej zupełnie nowe, przedtem nie znane własności przestrzeni i czasu, wła­sności, z których żadna nie jest właściwa kantowskim apriorycznym formom zmysłowości.W teorii kwantów nie powołujemy się już na prawo przyczynowości, a je­śli nawet powołujemy się na nie, to interpretujemy je w zupełnie inny sposób niż w fizyce klasycznej[18].Prawo zachowania materii nie spełnia się w dziedzinie cząstek elementarnych.Kant oczywiście nie mógł przewidzieć odkryć dokonanych w naszym stuleciu, ponieważ jed­nak był on przekonany, że jego koncepcje staną się “podstawą wszelkiej przyszłej metafizyki, która będzie mogła wystąpić jako nauka'', przeto warto ustalić, na czym polegał błąd w jego rozumowaniu.Rozpatrzmy na przykład zagadnienie przyczynowości.Kant mówi, że ilekroć obserwujemy jakieś zdarzenie, zakładamy, że istniało zdarzenie poprzednie, z którego to pierwsze musi wynikać zgodnie z jakąś regułą.Zało­żenie to - zdaniem Kanta - jest podstawą wszelkich badań naukowych.Nie jest rzeczą ważną, czy zawsze potrafimy wskazać poprzednie zdarzenie, z którego wynika zdarzenie dane.W wielu przypadkach rzeczywiście możemy je wskazać.Ale nawet jeśli jest to niemożliwe, musimy nieuchronnie zadać sobie pytanie, jakie to mo­gło być zdarzenie, i szukać odpowiedzi na to pytanie.Dlatego prawo przyczynowości i naukowa metoda ba­dań stanowią jedność; prawo to jest koniecznym wa­runkiem istnienia nauki [ Pobierz całość w formacie PDF ]