[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.aksjomaty, natomiast zdania obserwacyjne są ostatecznymi konsekwencjami tych teorii.Jednak z epistemologicznego punktu widzenia zdania obserwacyjne znajdują się na początku i w oparciu o nie tworzy się (redukcyjnie) elementy teoretyczne i ostatecznie najbardziej abstrakcyjne teorie.Obrazowo można byłoby powiedzieć, że nauka redukcyjna jest stojącym systemem aksjomatycznym.(4) Również jednak patrząc epistemologicznie, prawa i teorie nie są bez znaczenia.Naiwnością byłoby sądzić, że przyrodnik porzuca dobrze zweryfikowane prawo, jeżeli znajdzie jedno lub dwa sprzeczne z nim zdania obserwacyjne, albo że porzuca wielką, pokrywającą wiele dziedzin teorię, gdy stwierdzi, że nie pokrywa ona kilku nowych praw.Okazuje się zatem, że, z epistemologicznego punktu widzenia, zdania obserwacyjne są wprawdzie najważniejszą, ale nie jedyną podstawą systemu.Także elementy teoretyczne odgrywają ważną, chociaż drugorzędną rolę.Schematyczna ilustracja.Dwa schematy i jeden całkiem prosty przykład powinny jeszcze lepiej wyjaśnić poprzedni opis struktury nauk empirycznych.Pierwszy schemat przedstawia proces psychologiczny, przy czym strzałki wskazują kierunek, w którym przebiega myślenie, nie zaś porządek wyprowadzania logicznego.Ruch myśli idzie od P11 i P12 do H1 (redukcja regresywna, tworzenie hipotez), następnie od H1 do P13 (weryfikacja).To samo ma miejsce dla P21, P22 i P23.Teorię T1 osiąga się regresywnie z H1 i H2; następnie z T1 (wraz z odpowiednimi teoriami pomocniczymi itd.) wyprowadza się H3 i stąd P31, które jest weryfikującym zdaniem obserwacyjnym.Drugi schemat ma przedstawiać strukturę logiczną gotowej teorii.Tutaj wszystkie strzałki skierowane są w dół, gdyż wskazują na relacje wyprowadzalności logicznej.Tak więc z teorii T1 zostają wyprowadzone H1 H2 i H3, potem z H1 H2 i H3 odpowiednie zdania obserwacyjne.Porównanie obydwu rysunków pokazuje, dlaczego naukę przyrodniczą nazwaliśmy stojącym “na głowie” systemem aksjomatycznym.Teoria Kopernika.Poprzednie opisy i schematy unaocznimy przez stary, lecz dopiero w świetle dzisiejszej metodologii całkowicie zrozumiały przykład, mianowicie przez schematyczne przedstawienie teorii systemu słonecznego Kopernika.Jeżeli najpierw zapytamy, co jest dane jako podstawa epistemologiczna tej teorii, to odpowiedź brzmi: zdania obserwacyjne, które mówią, że w określonych miejscach, w pewnych czasach, na sklepieniu niebieskim można znaleźć świecące punkty.To jest wszystko.Rzeczywistego ruchu Ziemi, a także pozornego ruchu gwiazd nie możemy obserwować.Widzieć możemy tylko świecące punkty w tym lub innym miejscu na niebie.Najpierw formułuje się hipotezę wyjaśniającą, że świecące punkty poruszają się wzdłuż określonej krzywej na sklepieniu niebieskim.Tę krzywą można przedstawić za pomocą funkcji matematycznej: Jeżeli przyjmie się taką funkcję, wtedy dadzą się z niej wyprowadzić nie tylko zdania już zaakceptowane na temat położenia określonego punktu świecącego, lecz także przewidywania o położeniu tego samego punktu w innym czasie.Obserwujemy odpowiedni sektor nieba o czasie znalezionym dzięki wyprowadzeniu (liczeniu) i stwierdzamy, że punkt, o który chodzi, faktycznie się tam znajduje, gdzie się powinien znajdować.W ten sposób hipoteza jest zweryfikowana i staje się prawem.Tak stopniowo powstaje klasa - i to całkiem obszerna - tego rodzaju praw.W odniesieniu do nich podejmuje się ponownie wyjaśnianie redukcyjne, w wyniku którego otrzymujemy właśnie teorię Kopernika: zakładamy, że świecące punkty są gwiazdami i planetami i że planety obracają się wokół Słońca wzdłuż pewnych krzywych.Ten opis upraszcza oczywiście w najwyższym stopniu faktyczne postępowanie; w rzeczywistości mamy tu do czynienia z najbardziej skomplikowaną strukturą, złożoną ze zdań matematycznych, które częściowo pochodzą z geometrii i fizyki, częściowo jednak są składnikami samej tej teorii
[ Pobierz całość w formacie PDF ]